مهتـابـــ

مدرسه چهار باغ اصفهان شاهکاری شگفت انگیز از دوران صفویه محسوب می شود. این بنا  در زمان آخرین پادشاه سلسله صفویه یعنی شاه سلطان حسین ساخته شده است. از این مرکز برای تعلیم و آموزش طلاب علوم دینی استفاده می شده است و سال تاسیس این مدرسه علوم اسلامی را تاریخ ۱۱۱۶ هجری ذکر کرده اند. این مدرسه به نام های دیگری چون: مدرسه سلطانی، مدرسه مادرشاه معروف بوده است و پس از انقلاب اسلامی، این مدرسه اسلامی را به نام امام جعفرصادق نیز شناخته اند. 

سبک معماری این اثر تاریخی به سان معماری اصفهانی است. گنبد مدرسه چهارباغ بعد از مسجد شیخ لطف الله اصفهان از نظر تناسب معماری و زیبایی کاشی کاری های آن در جایگاه دوم قرار دارد. همچنین، از دیدگاه بزرگان عرصه معماری و اهل فن، مدرسه چهارباغ از منظر هنرهای بکار رفته در آن مثل طراحی و قلمزنی، طلاکاری، زرگری در نوع خود شاهکاریست که نظیری برای آن یافت نمی شود. از نظر کاشی کاری های بکار رفته در این مدرسه علوم دینی، انواع کاشی هایی چون معرق، گره چینی، هفت رنگ، پیلی و معلقی را می توان نام برد که در ساخت این مکان از آن استفاده شده است.

بازدید از مدرسه چهار باغ

بسیار جالب است بدانیم که هیچ کدام از بناهای قدیمی موجود در اصفهان به اندازه مدرسه چهار باغ برای جهانگردان غیر ایرانی خیره کننده و مبهوت کننده نبوده است. از آثار موجود در اصفهان که سالیانه انبوهی از گردشگران داخلی و من جمله خارجی ها را به سمت خود می کشاند این مسجد بوده منتها تا همین اواخر تنها آقایان حق ورود و بازدید از آن را در زمان های خاصی داشته اند. اکنون خانم ها نیز می توانند وارد محوطه و حیاط مسجد شده و از ایوان های دیدنی و کاشی کاری شده مسجد دیدن کنند.

اهمیت و شهرت این مکان به اندازه ای بوده است که سیاحان به نامی چون اوژن فلاندن، ژان دیولافوا و کنت دوگوبینو در نوشتارهای خود، از مدرسه جهارباغ بعنوان یکی از شاهکارهای به یادگار مانده از دوره صفویه نام می برند. به جز در وقت اذان و نماز، در باقی مواقع می توانید از خادم مسجد اجازه ورود گرفته و از این بنای شاخص دیدن کنید. اگر قصد بازدید از کلیه بناهای اصفهان را دارید، مجله الی گشت به شما توصیه می کند که بازدید خود را از این بنا شروع کنید و سپس به دیدن دیگر باغ ها و بناهای تاریخی  این شهر توریست پذیر بروید.

معماری مدرسه چهارباغ

مدرسه چهار باغ جزو بناهای ۴ ایوانی دوره صفویه محسوب می شود و نمای بیرونی آن سردری بسیار زیبا دارد. در اطراف در ورودی، هفده طاق نمای دو طبقه وجود دارند که به خیابان چهار باغ، جلوه ای ناب بخشیده اند. مقرنس های پر نقش و نگار در زیر ایوان ورودی، به همراه کاشی های ریز و ظریف با هنرمندی چیده شده اند. کتیبه ای که در سردر آن تعبیه شده است به خط نستعلیق سفید است که روی کاشی لاجوردی رنگ نگاشته شده است. همچنین، دو سکوی ساخته شده ازجنس سنگ مرمر در بخش ورودی، مکانی است که برای نشستن و استراحت بکار می رود.

کتیبه های درون این بنا توسط محمدصالح اصفهانی، محمدمهدی حسینی، عبدالرحیم جزایری، علی نقی امامی، محمد مومن حسینی و محمد رضا امامی نوشته شده اند و سنگاب قرار گرفته در هشتی توسط محمد طاهر ساخته شده است. این بنای تاریخی با وجود درختان چنار کهنسال و جوی آبی که در آن روان است، فضای بسیار دلنشین و مسرت بخشی را دارد که جاذبه مدرسه چهار باغ اصفهان را دو چندان کرده است. معماری درونگرا و بومی ویژگی مهم صحن مدرسه چهارباغ است. حجره هایی که در فواصل ایوان های مدرسه ساخته شده است و به شکل دو طبقه ساخته شده است محل زندگی و سکونتگاه طلاب علوم دینی بوده است. نقشه ساخت اکثر این حجره ها شبیه به هم بوده است که تشکیل می شده است از یک اتاق نشیمن در جلو، قسمتی به صورت صندوق‌ خانه در عقب و قسمتی به نام بالا‌خانه. در جلوی این حجره‌ها ایوان زیبا و خوش نقشه ایی نیز طراحی و ساخته شده است.

شبستان مسقف مدرسه چهارباغ که در ضلع شرقی مدرسه قرار گرفته است از طریق درب منبت‌کاری شده بسیار نفیسی به محوطه زیر گنبد که متشکل از سه محراب است راه پیدا می کند. در ضمن، این مدرسه در زمان خود کتابخانه ایی کم نظیر و با ارزشی داشته است که در اختیار طلاب علوم دینی و سایر پژوهشگران و محققین آن روزگار بوده است اما متاسفانه در حمله افغان‌ها به کل از بین می رود. وجه تسمیه مدرسه به سلطانی از این رو است که در زمان شاه سلطان حسین ساخته شده است اما در واقع بانی ساخت آن مادر شاه سلطان حسین بوده است که بعد ها چند کاروانسرا، بازار و بعضی نهادهای تجارتی اطراف آن را نیز در آن زمان وقف این مسجد می کند

متأسفانه خیلی از افراد به اشتباه فکر می کنند که بانی این مسجد خود شاه سلطان حسین بوده است. بنابراین، دلیل آنکه به آن مدرسه مادر شاه ( منظور مادر شاه سلطان حسین صفوی است) گفته می ‌شود از این حیث بوده است. در ضمن چون مدرسه چهارباغ در خیابان چهارباغ قرار گرفته است، شهرت این مکان به این نام را توجیه می کند. کاروانسرای مادر شاه مجلل ‌ترین اقامتگاه مسافرین در سه قرن گذشته بوده است. این اقامتگاه به ساختمان ‌های مدرسه چهارباغ متصل بوده است. هم اکنون این کاروانسرا تبدیل به مهمانسرایی به نام مهمانسرای عباسی شده  است و از نظر سبک معماری در بین هتل ‌های درجه اول دنیا در دوره کنونی جایگاه کم نظیر و منحصر به فردی را به خود اختصاص داده است.